Przeskocz do treści

Kiedy wierzyciel może czuć się pokrzywdzony

Jeśli prawnik dostrzeże w jednej sprawie: a) dłużnika, który nie spłaca zobowiązań, b) wierzyciela, który przeprowadził nieskuteczną egzekucję, c) darowiznę, którą dłużnik uczynił na rzecz swoich dzieci – to z miejsca łączy te fakty w przesłanki do skargi pauliańskiej. Jest to kusząca perspektywa dla wierzyciela. Ale także dość skomplikowana instytucja prawna, w stosowaniu której można natknąć się na kilka nieprzyjemnych (dla wierzyciela) niespodzianek. Poniżej przykład sprawy, która mogła prędkiemu wierzycielowi wydawać się prostą formalnością. A diabeł, jak zwykle, tkwi w szczegółach.

Stan faktyczny - tak jak przedstawiono na wstępie. Odmiennością sprawy było jednak to, że przekazana w darowiźnie nieruchomość była mocno zadłużona, z licznymi wpisami hipotek. Po przeprowadzeniu procesu Sąd I instancji uznał przedmiotową umowę darowizny za bezskuteczną wobec powoda. Ale – wobec apelacji pozwanej – taki wyrok nie mógł się ostać.

Sąd II instancji (Sąd Okręgowy w Kielcach) dopatrzył się z urzędu uchybienia w sposobie sformułowania żądania (i sentencji wyroku).

Przede wszystkim należy podnieść, że Sąd Rejonowy nie wyegzekwował od powoda obowiązku sprecyzowania wierzytelności w zakresie zgłoszonego żądania.

Jak wyjaśnił to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 listopada 2003 r., III CKN 355/01, przesłanką uznania czynności prawnej za bezskuteczną jest m.in. wykazanie, że przysługująca powodowi wobec dłużnika wierzytelność jest realna i skonkretyzowana. Ochroną pauliańską objęta jest bowiem zawsze konkretna wierzytelność, stanowiąca przedmiot żądanej przez wierzyciela ochrony, a nie wszelkie bliżej nieoznaczone prawa powoda. Wobec tego do wierzyciela należy precyzacja wierzytelności (obejmująca przynajmniej jej istnienie, tytuł prawny wierzytelności i wysokość), bowiem wierzyciel wyznacza w skardze z art. 527 k.c. przedmiot ochrony pauliańskiej.

W konsekwencji, skoro uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela zmierza do zapewnienia jemu ochrony wobec niewypłacalności dłużnika, sentencja wyroku uwzględniającego powództwo powinna określać konkretną wierzytelność, której zaspokojeniu ma służyć uznanie umowy lub innej określonej czynności prawnej za bezskuteczną wobec powoda (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 1970 r., III CRN 546/69, OSNC 1970/10/192).

Uwzględniając powództwo na podstawie art. 527 k.c., sąd powinien zatem określić wierzytelność zarówno pod względem podmiotowym, jak i przedmiotowym. Chodzi bowiem o to, aby ochrony w następstwie wyroku uwzględniającego to powództwo nie doznawały wszelkie bliżej nieoznaczone prawa powoda, a jedynie konkretna wierzytelność wynikająca z konkretnego stosunku prawnego, stanowiąca przedmiot żądanej ochrony, a tym samym także przedmiot rozstrzygnięcia sądowego (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 11 października 1995 r., III CZP 139/95, OSNC 1996/1/17).

Zaskarżony wyrok nie spełnia tego wymogu, co wynika z braku sprecyzowania wierzytelności w zakresie zgłoszonego przez powoda żądania (pkt 1. pozwu – k.2).

Niezależnie od powyższego, apelacja zawierała zasadne zarzuty merytoryczne.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 marca 2015 r., V CSK 320/14, Legalis, w postępowaniu ze skargi pauliańskiej podlega badaniu, w świetle art. 527 § 2 k.c., czy istnieje związek przyczynowy między zaskarżoną czynnością prawną dłużnika a jego niewypłacalnością prowadzącą do pokrzywdzenia wierzyciela, czyli niemożności zaspokojenia przysługującej powodowi wierzytelności. Jeżeli stan majątku dłużnika uniemożliwiał zaspokojenie wierzyciela niezależnie od tego, czy zaskarżona czynność zostałaby dokonana, nie istnieje związek przyczynowy między tą czynnością a pokrzywdzeniem wierzycieli, co skutkuje koniecznością oddalenia skargi pauliańskiej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2013 r., IV CSK 738/12). Pokrzywdzenie wierzyciela dokonaną przez dłużnika czynnością rozporządzającą musi mieć charakter realny, to znaczy faktycznie prowadzić do niemożliwości zaspokojenia chronionej wierzytelności wyłącznie na skutek wyzbycia się określonego składnika majątkowego na rzecz osoby trzeciej (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2012, sygn. akt V CSK 183/11, i z dnia 13 kwietnia 2012 r., sygn. akt III CSK 214/11). Przesłanka ta nie zachodzi, gdy do zaspokojenia wierzyciela występującego ze skargą pauliańską nie doszłoby nawet wtedy, gdyby nieruchomość pozostała w majątku dłużnika, a to z uwagi na zakres jej obciążenia hipotekami o wartości przewyższającej wartość nieruchomości oraz przewidzianą w art. 1025 k.p.c. kolejność zaspokajania wierzycieli (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 2006 r. III CSK 58/06, OSNC 2007, nr 9, poz. 136, z dnia 28 czerwca 2007 r. IV CSK 115/07 i z dnia 31 stycznia 2007 r., II CSK 384/06). Sąd Najwyższy przyjął w tej sprawie, że zgodnie z art. 1025 § 1 pkt 5 k.p.c., zabezpieczona hipotecznie wierzytelność banku miałaby ustawowe pierwszeństwo przez wierzytelnością powodów niezabezpieczoną hipoteką, która nie miałaby szans na zaspokojenie. Porównanie wartości rynkowej nieruchomości w dacie zawarcia kwestionowanej czynności z wysokością niespłaconego w tej dacie zadłużenia hipotecznego obciążającego nieruchomość, prowadzi do wniosku, że darowizna udziału na rzecz pozwanej nie stała się przyczyną niemożliwości zaspokojenia się powodów, a więc nie doprowadziła do ich pokrzywdzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2011 r., IV CSK 99/11).

Sąd II instancji zaakcentował zatem aspekt swoistej więzi przyczynowo – skutkowej, jaka musi zachodzić pomiędzy daną czynnością, a pokrzywdzeniem wierzyciela. Podkreślił tym samym zindywidualizowany status każdego z wierzycieli – potencjalną możliwość zaspokojenia przez niego swoich roszczeń. Jest to dość funkcjonalne podejście interpretacyjne, które mocno ugruntowało się w orzecznictwie sądowym. Patrząc literalnie – skoro pozbył się majątku, to stał się niewypłacalny co najmniej w większym zakresie, niż przed dokonaniem czynności. W praktyce jednak konieczne jest dodatkowo zbadanie, w uproszczeniu, czy skierowanie egzekucji do danej nieruchomości – po skutecznym powództwie ze skargi pauliańskiej - miałoby jakikolwiek sens. Jeśli występują inni wierzyciele hipoteczni (czyli z lepszym pierwszeństwem), to pozycja naszego wierzyciela (potencjalnego powoda) się zbytnio nie zmieni, niezależnie od tego, czy skarga pauliańska „chwyci”. Czyli w zasadzie, z prawnego punktu widzenia, pokrzywdzenia nie ma, choć wierzyciel z pewnością tak to może odbierać.
Można się z taką doktryną zgadzać lub nie – ale nie można o jej istnieniu zapominać.

Masz podobny problem prawny ?
Skontaktuj się z nami - postaramy się pomóc !

Jak zlecić sprawę lub umówić się na konsultacje - informacje




Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Publikacja komentarza wymaga akceptacji administratora - bez akceptacji komentarz nie będzie widoczny dla innych użytkowników. Dodawanie komentarzy nie wymaga logowania ani podawania jakichkolwiek danych. Aprobowane będą wyłącznie komentarze nawiązujące do tematyki wpisu - uzupełnienia, sprostowania, polemiki, pytania dodatkowe. Odrzucone zostaną wszelkie komentarze naruszające ten wymóg, ale także te stanowiące reklamę, zawierające dane osobowe (nazwisko, adres e-mail), odnośniki, pomówienia lub wulgaryzmy, jak też treści zdublowane lub nic nie wnoszące do dyskusji. Administrator nie jest zobligowany weryfikować komentarzy oczekujących na moderację w żadnym konkretnym terminie, ani też odpowiadać na komentarze. Aprobata komentarza nie oznacza potwierdzenia przez Kancelarię treści objętych komentarzem. Komentarze są publicznie dostępne i mogą być w uzasadnionych przypadkach edytowane lub usuwane przez administratora. Stanowią one wyłącznie wyraz poglądów ich autora, który świadomie i dobrowolnie zdecydował się na zamieszczenie ich w ramach polemiki lub dyskusji na Portalu w celu upublicznienia.
Prawnik z Lublina
radca prawny
ALEKSANDER KUNICKI
`Prawo w praktyce` stanowi część WWW.LUBELSKIEKANCELARIE.PL . Administratorem Portalu jest Lubelskie Kancelarie - Aleksander Kunicki Kancelaria Radcy Prawnego. Wykorzystywanie prezentowanych tu materiałów i treści bez zgody Administratora i autora jest zabronione. Umieszczanie odniesień i zapożyczeń treści jest dozwolone pod warunkiem podania źródła oraz hiperłącza (link bez atrybutu nofollow) do strony źródłowej.

Treści zamieszczane na stronie mają jedynie charakter informacyjny i nie stanowią pomocy (porady) prawnej, nie są również aktualizowane w przypadku zmiany stanu prawnego. Prezentują jedną z dopuszczalnych wersji interpretacji powszechnie obowiązujących przepisów prawa, przedstawioną zazwyczaj w układzie hipotetycznych pytań i odpowiedzi. Wszelkie wątpliwości związane z treścią bloga, w szczególności w związku z samodzielnie prowadzonymi sprawami sądowymi, należy konsultować z adwokatem lub radcą prawnym w ramach odrębnie zlecanej usługi prawnej. Kancelarie i Administrator nie ponoszą odpowiedzialności za jakikolwiek skutek wykorzystania przedmiotowych treści przez inne osoby. Treść pełnej noty prawnej jest dostępna pod tym odnośnikiem.

Blog `Prawo w praktyce` służy informowaniu w przedmiocie specjalizacji, praktyki oraz form usług i pomocy prawnej świadczonych przez prawników powiązanych z www.lubelskiekancelarie.pl.Oferta Kancelarii dotyczy spraw cywilnych (majątkowych, odszkodowań, nieruchomości, umów), spadkowych, rodzinnych, gospodarczych, administracyjnych, karnych. Radca prawny specjalizuje się w obsłudze prawnej firm, prawie kontraktów, konsumenckim oraz procesowym, związanym ze sprawami sądowymi w Lublinie i okolicach.

Powered by WordPress. Enhanced by Google.