Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest reprezentowana przez zarząd. Nie dziwi zatem, że zawieranie umów pomiędzy spółką a członkami jej zarządu, wymaga odrębnego uregulowania - jest to wyjątek w zakresie reprezentacji. Wszak za obie strony umowy mogłaby wówczas podpisywać się ta sama osoba. Ograniczenia te powszechnie sprowadza się do zawierania kontraktów menadżerskich. Jakie jeszcze przypadki możemy tutaj dodać ? Jak pokazuje orzecznictwo - także umowy spółki osobowej, w których wspólnikami są spółka i jej członek zarządu.
Spółka komandytowa dokonała zmiany umowy spółki i zgłosiła to do rejestracji w KRS. W tym wypadku nie było wyjątków w umowie, a zatem taka zmiana wymagała zgody wszystkich wspólników spółki komandytowej. I tutaj problemem stała się reprezentacja.
Treść wskazanego przepisu art 210 § 1 k.s.h. zdaniem Sądu I instancji przesądza o wyłączeniu reprezentacji spółki przez zarząd we wszystkich umowach, a nie tylko tych, na których podstawie członek zarządu sprawuje swoją funkcję. Sąd Rejonowy ocenił, że w niniejszej sprawie wymogi omawianego przepisu, mającego charakter bezwzględnie obowiązujący, nie zostały dochowane.
W świetle treści aktu notarialnego z dnia 26 lipca 2017 r, stanowiącego protokół odbytego w tym dniu zebrania wspólników spółki wnioskodawcy, niewątpliwym jest że uczestniczący w tym zebraniu M. F. występował równocześnie m.in. jako osoba fizyczna działająca w imieniu własnym (wspólnik komandytariusz), jak również jako prezes zarządu wspólnika komplementariusza - (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. M. F. jest jedynym członkiem zarządu (Prezesem) (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, przy czym jednocześnie jest on wspólnikiem tej spółki posiadającym 26 z 50 udziałów w jej kapitale zakładowym (nie jest zatem jedynym wspólnikiem, o którym mowa w art. 173 § 1 k.s.h.)
Sąd I instancji podkreślił przy tym, że zawarcie, czy też zmiana umowy spółki osobowej stanowią czynności różniące się znacząco od uchwał (w tym uchwały o zmianie umowy) podejmowanych przez wspólników spółek kapitałowych, odmiennie bowiem niż w wypadku spółek kapitałowych, wspólnicy spółki osobowej nie działają w ramach organu podejmującego uchwały .(zgromadzenia wspólników - art. 227-254 k.s.h., walnego zgromadzenia - art. 393-429 k.s.h.), ale jako odrębne osoby działające we własnym imieniu.
Zdaniem Sądu Rejonowego powyższe przesądza o tym, iż wobec naruszenia wymogów z art. 210 § 1 k.s.h., nie doszło w dniu 26 lipca 2017 r. do skutecznego dokonania zmiany umowy spółki wnioskodawcy. Brak jest zatem podstaw do wpisania żądanych w niniejszej sprawie zmian danych wnioskodawcy w rejestrze przedsiębiorców KRS odnośnie zmiany umowy i zmiany danych wspólnika komandytariusza M. F.
W apelacji dodatkowo pojawił się zarzut w zakresie granic kognicji sądu rejestrowego. Nie został uznany za trafny:
Sąd Rejestrowy nie tylko pełni funkcję rejestracyjną, ale również sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę przedkładanych mu wraz z wnioskiem dokumentów, tak co do ich zgodności z przepisami formalnymi, jak i materialnymi. Stanowisko to znajduje potwierdzenie choćby w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2017 r. II CSK 488/16, niepubl. w którym wskazano, że wykładnia art. 23 ust. 1 ustawy z 1997 r. o KRS przemawia za stwierdzeniem, że Sąd Rejestrowy na podstawie tego przepisu jest uprawniony do badania przedłożonych mu dokumentów mających stanowić podstawę wpisu nie tylko pod względem tego, czy zawierają one dane przewidziane prawem oraz czy dane te są zgodne z dokumentami, z których wynikają, ale też ma powinność stwierdzenia w toku postępowania w sprawie wniosku o wpis do KRS, czy dokumenty te powstały w okolicznościach zgodnych z prawem. W ten sposób Sąd Rejestrowy spełnia obowiązek czuwania nad tym, aby w Rejestrze umieszczane były dane prawdziwe, a Rejestr mógł realizować przypisane mu zadania. Sąd Okręgowy w niniejszym składzie powyższe stanowisko Sądu Najwyższego w pełni podziela. W konsekwencji nie może być wątpliwości, że Sąd Rejestrowy był uprawniony do badania dokumentów załączonych do wniosku, a mających stanowić podstawę dokonania wpisu zmianowego. Dokument ten stanowił akt notarialny zawierający „Protokół z zebrania wspólników spółki komandytowej". Na zebraniu tym podjęto uchwałę nr 2 w sprawie zmiany umowy spółki, jak również uchwałę nr 3 w sprawie wyrażania zgody na przyjęcie tekstu jednolitego umowy spółki (k. 166-172). W niniejszej sprawie wnioskodawca domagał się wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego informacji o zmianie umowy spółki, jak również zmiany innych danych, które były konsekwencją zmiany umowy spółki. W świetle więc art. 23 ust. 1 KRSU Sąd Rejestrowy miał kognicję co do badania ważności czynności prawnej zmiany umowy spółki, tak co do formy, sposobu jej dokonania, jak i jej treści. Sąd Rejestrowy oceny tej dokonał i trafnie przyjął, że czynność ta narusza art. 210 § 1 k.s.h., a w konsekwencji na jej podstawie nie może być dokonany jakikolwiek wpis do Krajowego Rejestru Sądowego. Ocenę tę.Sąd Okręgowy w niniejszym składzie w pełni podziela.
Dalsze wywody Sądu Okręgowego w Warszawie dotyczyły charakteru spółki osobowej i odróżnienia uchwał organów, a nawet uchwał wspólników, od wymogu uzyskania zgody wszystkich wspólników.
Analizując zastosowanie do czynności zmiany umowy spółki osobowej art. 210 § 1 k.s.h. należy w pierwszej kolejności zaznaczyć, że przepis dotyczy sytuacji w której umowa spółki komandytowej zawierana jest pomiędzy spółką z ograniczoną odpowiedzialnością i jej członkiem zarządu. Zakresem zastosowania art. 210 § 1 k.s.h. są wszelkie umowy, które podmiotowo spełniają warunki w tym przepisie określone. Powyższy wniosek ma znaczenia dla ustalenia sposobu prawidłowej reprezentacji spółki z o.o. przy czynności prawnej polegającej na zmianie umowy spółki komandytowej. W tym bowiem przypadku dodatkową normą mającą zastosowanie jest art. 9 k.s.h., który wprowadza wymóg zgody wszystkim wspólników na zmianę umowy spółki. W ocenie apelującego w świetle powyższej normy prawnej zmiana umowy spółki osobowej następuje na podstawie uchwały tej spółki, co w rzeczywistości wykluczałoby zastosowanie art. 210 § 1 k.s.h. Niemniej Sąd Okręgowy poglądu tego nie podziela. W rzeczywistości bowiem norma art. 9 k.s.h. może budzić wątpliwości, zwłaszcza w kontekście przyznania spółce osobowej, w szczególności spółce komandytowej, podmiotowości prawnej. Należy jednak podkreślić, co konsekwentnie pomija apelujący, że w spółach osobowych nie doszło do wyodrębnienia organu na kształt zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, czy walnego zgromadzenia spółki akcyjnej. Powyższe jest konsekwencją braku pełnego zerwania spółki osobowej z jej substratem personalnym, co wyraża się w fakcie, że spółka osobowa jest jedynie ustawową (ułomną) osobą prawną, natomiast nie ma osobowości prawnej, jak również ponoszeniem przez wspólników subsydiarnej odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Skoro więc art. 9 k.s.h. do zmiany umowy spółki wymaga zgody wspólników, to należy przyjąć, że czynność ta jest czynnością dokonywaną między wspólnikami, a nie przez jakikolwiek organ spółki jak ma to miejsce w przypadku spółek kapitałowych. Zmiana umowy spółki osobowej jest dokonywana na podstawie porozumienia zmieniającego pomiędzy jej wspólnikami (umowy). Stronami tej czynności, z uwagi na brak właściwego organu są poszczególni wspólnicy, w tym przypadku w szczególności (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz jej prezes zarządu, a wspólnik (...) sp. z o.o. sp. k. - M. F.. W takiej zaś sytuacji do tego porozumienia art. 210 § 1 k.s.h. znajduje pełne zastosowanie, a więc (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością powinna być reprezentowana przez radę* nadzorczą lub pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników. Należy w tym miejscu jedynie dodać, że art. 210 § 1 k.s.h. znajduje zastosowanie nie tylko przy zawieraniu umowy w nim wskazanej, ale również przy dokonywaniu jakichkolwiek czynności następczych z umową tą związanych, a więc w szczególności przy zawieraniu porozumienia zmieniającego tę umowę. Nie sposób więc uznać, że Sąd Rejonowy dokonując oceny czynności prawnej zmieniającej umowę spółki komandytowej naruszył art. 9 k.s.h. w zw. z art. 210 § 1 k.s.h.
Niezależnie od powyższego również wykładania systemowa art. 9 k.s.h. przemawia za przyjęciem, że zmiana umowy spółki osobowej stanowi porozumienie zawarte pomiędzy wspólnikami, a nie czynność prawną spółki. Należy bowiem przypomnieć, że art. 9 k.s.h. wprowadza wymóg zgody wspólników. Odwołanie do wymogu zgody mamy również w art. 41 § 1 k.s.h., art. 43 k.s.h. Tymczasem inne przepisy k.s.h. dotyczące spółek osobowych posługują się pojęciem uchwały wspólników. W tym ostatnim kontekście należy choćby przywołać art. 39 § 2 k.s.h., art. 40 § 1, 2 k.s.h., 42 k.s.h., 44 k.s.h. art. 58 § 1 pkt 2 k.s.h. Skoro art. 9 k.s.h. ustanawia wymóg zgody wszystkich wspólników, a nie konieczność podjęcia przez nich jednomyślnej uchwały, to również ta okoliczność przemawia na rzecz poglądu przyjętego za podstawę zaskarżonego orzeczenia, a zgodnie z którym zmiana umowy spółki komandytowej stanowi czynność wspólników, do której ma zastosowanie art. 210 § 1 k.s.h. Odmienna interpretacja czyniłaby bezprzedmiotowym rozróżnienie w k.s.h. przypadku zgody wszystkich wspólników od sytuacji w której wprowadzony jest wymóg jednomyślnej uchwały wspólników. W tym kontekście należy jeszcze przywołać art. 42 k.s.h. zgodnie z którym jeżeli w sprawach nieprzekraczających zwykłych czynności spółki wymagana jest uchwała wspólników, konieczna jest jednomyślność wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. Z powyższej normy wynika, że w sytuacji w której konieczna jest zgodna uchwała wspólników ustawodawca posługuje się pojęciem jednomyślności, a nie zgody wszystkich wspólników. Potwierdza to art. 43 k.s.h., który stanowiąc o czynnościach przekraczających zwykły zarząd już nie odwojuje się do jednomyślności, ale zgody wspólników. Ustawodawca konsekwentnie więc odróżnia jednomyślną uchwałę od przypadku zgody wspólników. Jest tak z pewnością z tego właśnie względu, że inaczej należy traktować uchwałę wspólników od czynności wyrażającej zgodę wszystkich wspólników. O ile bowiem w tym pierwszym przypadku można mówić o czynności prawnej spółki, o tyle druga sytuacja dotyczy czynności wspólników. Dystynkcja ta jest uzasadniona właśnie osobowym charakterem spółki komandytowej w której na pierwszy plan wysuwa się jednak element osobowy przed elementem kapitałowym. Ostatecznie więc również wykładania systemowa potwierdza, że do czynności wspólników polegającej na zmianie umowy ma zastosowanie art. 210 § 1 k.s.h.
Ostatecznie zmiana umowy została uznana za nieważną, co zapewne wymagać będzie powtórzenia tej czynności.
