W obrocie prawnym, a w szczególności w obrocie gospodarczym, może zaistnieć potrzeba, aby określone uprawnienia z decyzji administracyjnej zostały przeniesione na inny podmiot. Istnieje bowiem szereg decyzji, które są niezbędne dla realizacji określonych celów gospodarczych przez ich adresata. Adresaci są jednak imiennie wskazani w treści decyzji, a zatem planując jakiekolwiek decyzje biznesowe oparte o takie decyzje, należy się zastanowić, czy w ogóle zmiana takiego adresata jest możliwa. Jak to często bywa w prawie, odpowiedź na to pytanie brzmi : to zależy.
Generalnie przyjmuje się zasadę trwałości decyzji administracyjnych. A tym samym możliwość „przeniesienia decyzji” na inny podmiot jest wyjątkiem – stąd musi mieć wyraźne umocowanie w przepisach prawa. Orzecznictwo rozstrzygnęło kwestię, czy podstawą do zmiany adresata decyzji może być art. 155 k.p.a.
Postępowanie prowadzone w trybie art. 155 KPA jest samodzielnym postępowaniem, odrębnym od tego, w którym wydano kwestionowaną decyzję ostateczną. Jednakże decyzja kończąca postępowanie prowadzone w trybie przewidzianym w art. 155 KPA zapada w sprawie tożsamej z punktu widzenia materialnego ze sprawą zakończoną decyzją wydaną w sprawie pierwotnej. Na sprawę administracyjną w znaczeniu materialnym składają się elementy podmiotowe i przedmiotowe. Przy ustalaniu tożsamości sprawy należy badać te właśnie elementy łącznie. Tożsamość elementów podmiotowych to przede wszystkim tożsamość podmiotu będącego adresatem praw i obowiązków, a także innych stron postępowania. Natomiast tożsamość przedmiotowa to tożsamość tych praw i obowiązków oraz ich podstawy prawnej. W związku z tym nie może budzić wątpliwości, ze decyzja wydawana na podstawie art. 155 KPA może dotyczyć wyłącznie kwestii rozstrzygniętych decyzją, której dotyczy wniosek o jej uchylenie lub zmianę, a nie kwestii nowych. Dlatego też stwierdzić należy, że prawna możliwość zastosowania trybu przewidzianego w art. 155 KPA uwarunkowana jest prowadzeniem postępowania w ramach tego samego stanu prawnego i faktycznego oraz z udziałem tych samych stron. Niedopuszczalna jest zatem w omawianym trybie - co do zasady zmiana decyzji polegająca na zmianie adresata, czy podstawy prawnej rozstrzygnięcia.
(I OSK 339/10)
Prawidłowe jest stanowisko organów obu instancji, że art. 155 KPA nie dopuszcza możliwości uchylenia decyzji ostatecznej i wydania dwóch decyzji skierowanych do różnych podmiotów, które przejęłyby w częściach pierwotnie przyznanie jednemu z nich uprawnienia i nałożone obowiązki. Jak już wyżej wskazano, prawna możliwość zastosowania trybu przewidzianego w art. 155 KPA uwarunkowana jest prowadzeniem postępowania w ramach tego samego stanu prawnego i faktycznego oraz z udziałem tych samych stron. Niedopuszczalna jest zatem w tym trybie zmiana decyzji polegająca na zmianie adresata czy podstawy prawnej rozstrzygnięcia (II SA/Ol 397/11)
W zakresie takiego ustawowego umocowania warto oczywiście wspomnieć o sukcesji uniwersalnej. Przepisy kodeksu spółek handlowych przewidują sukcesję administracyjnoprawną (np. przy łączeniu się spółek), niemniej jej zakres przedmiotowy i podmiotowy jest ograniczony. Podobnie sformułowane są przepisy dotyczące nabycia przedsiębiorstwa.
Także przepisy szczególne mogą wprost dopuszczać możliwość przeniesienia decyzji. Przykładowo - ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym przewiduje tryb dla przeniesienia decyzji na rzecz innej osoby.
Organ, który wydał decyzję, o której mowa w art. 59 ust. 1 (ustalenie warunków zabudowy - AK), jest obowiązany, za zgodą strony, na rzecz której decyzja została wydana, do przeniesienia tej decyzji na rzecz innej osoby, jeżeli przyjmuje ona wszystkie warunki zawarte w tej decyzji. Stronami w postępowaniu o przeniesienie decyzji są jedynie podmioty, między którymi ma być dokonane jej przeniesienie.
Taką opcję zawierają też przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska
Podmiot, który staje się prowadzącym instalację lub jej oznaczoną część, przejmuje prawa i obowiązki wynikające z pozwoleń dotyczących tej instalacji lub jej oznaczonej części.
Podmiot, o którym mowa w ust. 1, występuje niezwłocznie z wnioskiem o zmianę pozwoleń w zakresie oznaczenia prowadzącego instalację.
Analogicznie – przepisy ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
Organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest obowiązany, za zgodą strony, na rzecz której decyzja została wydana, do przeniesienia tej decyzji na rzecz innego podmiotu, jeżeli przyjmuje on warunki zawarte w tej decyzji.
Podobnież w ustawie Prawo budowlane
Organ, który wydał decyzję określoną w art. 28 (decyzję o pozwoleniu na budowę - AK), jest obowiązany, za zgodą strony, na rzecz której decyzja została wydana, do przeniesienia tej decyzji na rzecz innego podmiotu, jeżeli przyjmuje on wszystkie warunki zawarte w tej decyzji oraz złoży oświadczenie, o którym mowa w art. 32 ust. 4 pkt 2.
Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych, o której mowa w art. 51 ust. 4.
A co z przypadkami, dla których nie znajdujemy przepisu szczególnego? Tutaj należy zakładać brak możliwości przeniesienia decyzji. Trzeba bowiem pamiętać, że mówimy o decyzjach ostatecznych, na mocy których konkretny adresat nabywa określone uprawnienia. Ale nie jest to żaden aksjomat. Wszystko zależy od rodzaju danej decyzji. Niektóre z nich, tam gdzie istotna jest trwałość stanu prawnego wykreowanego przez rozstrzygnięcie administracyjne, mogą być postrzegane jako uprawnienia zbliżone do praw rzeczowych. Przynajmniej w zakresie szerszego skutku takich decyzji w płaszczyźnie podmiotowej. Przykładowo warto powołać stanowisko SN w zakresie decyzji dotyczących przedsiębiorstw energetycznych, gdzie zaakcentowano następujące podejście interpretacyjne do tego zagadnienia (Sygn. akt III CZP 87/13).
Trwałość skutków decyzji wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 u.z.t.w.n., art. 70 ust. 1 u.g.g. i art. 124 ust. 1 u.g.n. w postaci ograniczenia prawa własności nieruchomości w konkretny sposób oznacza, że dotyczą one nie tylko tej osoby, która była właścicielem nieruchomości w chwili prowadzenia postępowania administracyjnego zakończonego wydaniem decyzji, lecz i każdego kolejnego jej właściciela. Na uprawnienia w stosunku do wywłaszczonej w ten sposób nieruchomości może się powoływać nie tylko ten przedsiębiorca wykorzystujący urządzenia przesyłowe, który instalował je w związku z wydaniem decyzji, ale też każdy kolejny, który uzyskał do tych urządzeń tytuł, a w związku z tym jest odpowiedzialny za ich utrzymanie i eksploatację.
