Niedawny wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 września 2016r. przynosi ciekawe dla praktyki rozstrzygnięcie dotyczące kwestii posługiwania się w obrocie utworem inspirowanym. Przy obecnym rozwoju technik graficznych problem stanowiący kanwę rzeczonego sporu może mieć charakter bardziej uniwersalny, choć niewątpliwie sprawa posiada bardzo indywidualne elementy stanu faktycznego. Bez wizualnego porównania obu prac jakiekolwiek wnioski po lekturze uzasadnienia i tak pozostają dla postronnego czytelnika jedynie kategoriami w sferze domniemań.
Powódka J. P. wystąpiła do Sądu Okręgowego w Gliwicach z pozwem, w którym domagała się zasądzenia od pozwanego (...)z siedzibą w Z. łącznie kwoty 57.000zł wraz z ustawowymi odsetkami od 5 czerwca 2014r. oraz kosztami procesu w związku z naruszeniem jej praw autorskich. Uzasadniając swoje żądanie podała, że jest autorką fotografii przedstawiającej C. M., która została bezprawnie użyta przez pozwanego do stworzenia oraz publikacji plakatu stanowiącego reklamę festiwalu „(...)”
Pozwany domagał się oddalenia powództwa i zasądzenia kosztów procesu. Nie kwestionował wykonania plakatu przedstawiającego sylwetkę C. M. w celu promocji festiwalu poświęconego twórczości poety, zaprzeczył jednak by w sposób bezprawny użył fotografii autorstwa powódki lub by w taki sam sposób dokonał ingerencji w jej treść. Pozwany argumentował, że plakat został w całości stworzony samodzielnie i od podstaw metodą wektorową, a wykonana przez powódkę fotografia posłużyła jedynie jako inspiracja.
[Autor plakatu - AK] Patrząc na znalezione w Internecie zdjęcie C. M. na monitorze stworzył na papierze milimetrowym zarys postaci i zamalował go czarnym flamastrem, następnie zrobił kserokopię oraz skan swojego rysunku i zaczął obrabiać plakat w programach I. i P. (...) – budował cienie i fonty, nakładał typografie, chciał wydobyć głębię, wykorzystując technikę grafiki wektorowej. Czynności tych dokonywał bez udziału fotografii, dlatego stworzona grafika nie pokrywa się ze zdjęciem i nie stanowi jego odwzorowania.
Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie. (...) Opierając się na poczynionych w sprawie ustaleniach Sąd Okręgowy podkreślił, że wizerunek C. M. stanowił jeden z wielu elementów składających się na dzieło plastyczne w postaci plakatu, a wizerunek z fotografii powódki różni się od wizerunku z plakatu. Powstał on też w zupełnie odrębnej technice i brak jest graficznego odwzorowania układu 1:1. Uznał przy tym, że treścią dzieła powódki jest sportretowanie noblisty i na tym skupia się istota jej indywidualnej działalności twórczej, natomiast istotą plakatu było, poza warstwą informacyjną, oddanie idei tematu festiwalu, to jest „(...)” – stąd zarys postaci C. M. stworzony z przenikających się słów, który w zamyśle autora wiąże osobę noblisty uważanego za mistrza słowa z tematem festiwalu poświęconego jego twórczości.
Pewną ciekawostką procesową jest fakt, że dopiero w trakcie postępowania apelacyjnego dopuszczono dowód z opinii biegłego.
Z opinii sporządzonej przez dr. hab. D. K. z (...)w K. i stałego biegłego sądowego wynika, że przedmiotowy plakat jest dziełem inspirowanym fotografią powódki, a nie jej opracowaniem. Analizując sposób powstania plakatu biegły stwierdził, że jest on typowy dla tworzenia portretów typograficznych, a forma ta jest znana i popularna w projektowaniu graficznym. Z opinii biegłego wynika też, że często spotykane są wykonane ta metodą portrety znanych osób, w takim wypadku dzieło komunikuje przede wszystkim połączniem słowa i obrazu. Jedynym elementem, który zaczerpnięto z pracy powódki jest kompozycja portretu. Jest to właśnie zaczerpnięcie wątku, który świadczy o inspiracji innym dziełem. Całość plakatu pokazuje wizerunek poety na tyle mocno przetworzony graficznie, że stanowi on zupełnie odrębne dzieło o swojej własnej wartości artystycznej. Biegły wskazał także na odmienności w zakresie warstwy funkcjonalnej obu dzieł – podczas gdy w przypadku fotografii mamy do czynienia z funkcją dosłownego, choć artystycznego przedstawienia poety w określonym kontekście i określonej sytuacji, to w przypadku plakatu sylwetka poety jest tylko symbolem który zaznacza jego obecność jako centralnej postaci wydarzenia, o którym informuje plakat.
Sąd Apelacyjny również nie podzielił racji powódki
Z ustalonych w niniejszej sprawie okoliczności faktycznych wynika, że plakat, jakim pozwane Stowarzyszenie posłużyło się przy promocji organizowanego przez siebie Festiwalu, nie został wykonany w sposób naruszający prawa autorskie powódki ponieważ twórca plakatu inspirował się jedynie wykonaną przez powódkę fotografią C. M., a nie dokonał jej opracowania w rozumieniu art.2 ust.1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wobec braku podstawy odpowiedzialności pozwanego Stowarzyszenia zbędne jest rozważanie czy powódka wykazała wysokość żądanej kwoty, a także czy jej żądanie było przedawnione lub stanowiło nadużycie prawa podmiotowego.
Niestety nie zdołałem znaleźć tych utworów w sieci, mimo wskazanej daty festiwalu oraz odgadniętego bez trudu nazwiska noblisty C.Z ("mistrza słowa" :). Podpowiem, że nie jest to Czesław Mozil, bo takie otrzymałem wskazówki w popularnej wyszukiwarce... Szkoda, bo porównanie obu utworów jest tutaj kluczowe, ale być może z uwagi na pozwy zostały prewencyjnie usunięte albo i lokalna ranga imprezy nie pozwoliła im trafić na dalekie cybermorza Internetu. Niemniej jest to kolejny wyrok, który ukazuje, że zagadnienie praw autorskich jest tematem złożonym, ale i niezwykle ciekawym.
