Zgodnie z jednoznacznym przepisem prawa "w sprawach o alimenty zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej. W sprawach tych podstawą zabezpieczenia jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia." Jest to dość zrozumiała norma - wszak do czasu prawomocnego zakończenia procesu uprawniony musi mieć zapewnione określone środki do życia. Praktyka musiała jednak samodzielnie odpowiedzieć na pytanie, czy możliwa jest sytuacja odwrotna - to jest - czy dopuszczalne jest zabezpieczenie powództwa poprzez zmniejszenie kwoty należnych alimentów.
Oczywiście zmieniamy w tym momencie perspektywę i oceniamy sytuację z punktu widzenia zobowiązanego, a nie uprawnionego. To bowiem z inicjatywy tego pierwszego wszczynane są powództwa - czy to o tzw. obniżenie alimentów, czy też nawet o całkowite uchylenie obowiązku alimentacyjnego. Trzeba pamiętać bowiem, że obowiązek alimentacyjny dotyczy długiego okresu, w ciągu którego zachodzą naturalne lub wyjątkowe zmiany w sytuacji zainteresowanych stron. To działa w obu kierunkach - zmniejszeniu lub zwiększeniu ulegają zarówno możliwości zobowiązanego jak i potrzeby uprawnionego. I na odwrót - zmiany dotykają także potrzeb zobowiązanego i możliwości uprawnionego. Sprawiedliwe rozpoznanie sprawy wymaga zawsze wnikliwej analizy wszystkich tych aspektów.
Czy zatem można odrzucić tezę, że o ile uprawniony może liczyć na zabezpieczenie na czas procesu, to takie prawo nie przysługuje zobowiązanemu ? Czy z uwagi na dobro uprawnionego można ograniczyć wysokość otrzymywanych przez niego alimentów bez prawomocnego wyroku ? Orzecznictwo odpowiada pozytywnie na tak postawione pytania. Podkreśla się jednak, że uprawdopodobnienie dla zabezpieczenia musi być bardzo przekonujące. To musi być w istocie coś, co na pierwszy rzut oka - w oparciu o doświadczenie życiowe - pozwala z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że stan faktyczny uległ istotnej zmianie. Dla zobrazowania tej instytucji warto wskazać przykładowy stan faktyczny, który przekonał sąd Rejonowy i Okręgowy w Częstochowie do zastosowania takiego zabezpieczenia:
Niewątpliwie sytuacja stron uległa istotnej zmianie. Z uwagi na przebyty wypadek w październiku 2016 uległy ograniczeniu możliwości zarobkowe powoda , jednak od wypadku upłynęło już pół roku i nie wiadomo czy spowodował on trwały uszczerbek na zdrowiu powoda. Z drugiej strony uległa istotnej zmianie sytuacja pozwanego . Od października 2016 został on całkowicie wyleczony z zakażenia HCV ( zaświadczenie k. 30 ) Nie kontynuuje studiów , lecz jest uczniem szkoły policealnej w zawodzie Technik farmaceutyczny zajęcia realizowane zaś są w trybie weekendowym. ( zaświadczenie k. 33 ) Z mocy art. 138. Krio w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego zaś z mocy art. 135. § 1. Krio zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Nie decyduje zatem ostatecznie, jeśli chodzi o osobę zobowiązanego, jaka jest wysokość jego zarobków i dochodów, lecz jakie są jego możliwości w tym względzie. Zakres obowiązku alimentacyjnego może i powinien być większy od wynikającego z faktycznych zarobków i dochodów zobowiązanego, jeżeli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu jego sił zarobki i dochody byłyby większe, a istniejące warunki społeczno-gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie . Natomiast uzyskanie pełnoletności nie zmienia sytuacji prawnej dziecka w zakresie alimentów, jeżeli dziecko pobiera naukę w szkole lub na uczelni i czas na nią przeznaczony wykorzystuje rzeczywiście na zdobywanie kwalifikacji zawodowych. Dotyczy to jednak tylko tego okresu, w którym dziecko nie osiągnęło jeszcze samodzielności zarobkowej. Pozwany uczy się jednak , zajęcia odbywają się tylko w weekendy. Zatem ma możliwość podjęcia dodatkowej pracy , jednak tylko takiej która nie będzie kolidowała z jego nauką . Reasumując na obecnym etapie postępowania zachodzą przesłanki do uregulowania praw i obowiązków stron na czas trwania postępowania z uwagi na istotną zmianę stosunków.
Na marginesie można tylko zaznaczyć, że ta zasada dotyczy także sytuacji, gdy obowiązek alimentacyjny jest realizowany przymusowo - tj. poprzez egzekucję komorniczą. W takim wypadku zabezpieczenie można obejmować zawieszenie postępowania egzekucyjnego (w odpowiednim zakresie).