Naprawienie szkody powinno obejmować wszystkie następstwa, które zaistniały z uwagi na jej wystąpienie - oczywiście przy uwzględnieniu adekwatnego związku przyczynowo - skutkowego. Nie budzi wątpliwości, że szeroko rozumiana szkoda cywilna obejmuje zarówno stratę, jak i utracone korzyści. W uproszczeniu przyjmuje się, że „na koniec dnia” stan majątkowy poszkodowanego powinien odpowiadać takiemu stanowi, jaki hipotetycznie istniałby, gdyby do zdarzenia wywołującego szkodę nie doszło. Typowym roszczeniem związanym ze zdarzeniem komunikacyjnym jest zwrot kosztów spożytkowanych na najem pojazdu zastępczego.
Generalna zasada musi być jednak zawsze przełożona na stan faktyczny konkretnej sprawy. Nie w każdym wypadku i nie każdemu należy się bowiem zwrot kosztów wynajętego pojazdu zastępczego. Żądanie jest analizowane w kontekście sytuacji poszkodowanego. W zaprezentowanym poniżej wyroku Sąd Okręgowy w Łodzi miał okazję zajmować się sprawą, gdzie potrzeba korzystania z pojazdu zastępczego stała się główną osią sporu stron. Sąd ten w uzasadnieniu przedstawił w pierwszym rzędzie ogólne spostrzeżenia w przedmiotowej materii.
Skoro zatem szkodą jest wyłącznie uszczerbek w dobrach poszkodowanego, polegający na różnicy między stanem tych dóbr, powstałym wskutek zdarzenia szkodzącego a stanem, jaki by istniał, gdyby nie zaszło to zdarzenie to odszkodowanie może obejmować jedynie tak określony zakres szkody. Dodatkowo trzeba mieć na względzie, iż reguły ukształtowane z mocy art. 361 § 1 i 2 k.c. nakazują przestrzeganie zasady pełnego odszkodowania w granicach adekwatnego związku przyczynowego (uchwała Sądu Najwyższego z 15 listopada 2001 r., III CZP 68/01, OSP 2002, z. 7-8, poz. 103, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2003 r., III CZP 6/03, OSNC 2004, z. 1, poz. 4). Podstawową funkcją odszkodowania jest bowiem kompensacja, co oznacza, że odszkodowanie powinno przywrócić w majątku poszkodowanego stan rzeczy naruszony wskutek poniesionej szkody. Oceny, czy poniesienie określonych kosztów mieści się w ramach szkody i normalnego związku przyczynowego należy dokonywać na podstawie indywidualnej sytuacji poszkodowanego i konkretnych okoliczności sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2002 r., V CKN 1273/00 niepubl.).
W przypadku kosztów związanym z wynajmem pojazdu zastępczego w orzecznictwie i doktrynie ugruntowane jest stanowisko, zgodnie z którym utrata możliwości korzystania z rzeczy wskutek jej zniszczenia stanowi szkodę majątkową i to nie tylko w przypadku, gdy dotyczy pojazdu wykorzystywanego uprzednio w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, ale także przy korzystaniu z samochodu w celach prywatnych takich jak dowożenie dzieci do szkoły, robienie zakupów, dojazd do pracy itd. W piśmiennictwie podkreśla się, że normalnym następstwem w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. jest bardzo często niemożność korzystania z samochodu przez poszkodowanego, nie tylko w sytuacji jego uszkodzenia, ale również zniszczenia. Jeżeli więc poszkodowany poniósł w związku z tym koszty, które były konieczne, na wynajem pojazdu zastępczego, to mieszczą się one w granicach skutków szkodowych podlegających wyrównaniu. Stanowisko takie znalazło również wyraz w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r., w sprawie III CZP 5/11, w której wyraźnie wskazano, iż odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za uszkodzenie albo zniszczenie pojazdu mechanicznego niesłużącego do prowadzenia działalności gospodarczej obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego; nie jest ona uzależniona od niemożności korzystania przez poszkodowanego z komunikacji zbiorowej.
Postulat pełnego odszkodowania przemawia więc za przyjęciem stanowiska o potrzebie zwrotu przez ubezpieczyciela tzw. wydatków koniecznych, potrzebnych na czasowe używanie zastępczego środka komunikacji w związku z niemożliwością korzystania z niego wskutek uszkodzenia, z tym że tylko za okres między dniem zniszczenia, a dniem w którym poszkodowany może nabyć analogiczny pojazd, nie dłuższy jednak niż za czas do zapłaty odszkodowania. Termin wydatków koniecznych oznacza przy tym wydatek niezbędny dla korzystania z innego pojazdu w takim samym zakresie, w jakim poszkodowany korzystałby ze swego środka lokomocji, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Jeżeli zatem dojdzie do uszkodzenia pojazdu, z którego poszkodowany przed wypadkiem w ogóle nie korzystał to nie sposób uznać, aby jego uszkodzenie spowodowało powstanie szkody i pozwalało na zawarcie przez niego umowy najmu pojazdu zastępczego.
Kluczowe dla niniejszego procesu były jednak spostrzeżenia dotyczące hipotetycznych możliwości korzystania przez poszkodowaną z pojazdu. Ważna dla sprawy jest okoliczność, że ten sam pojazd uległ wypadkowi dwa razy. Przedmiotem sporu sądowego była druga kolizja. Fakt, że poszkodowana nie korzystała z pojazdu do czasu drugiego zdarzenia, okazał się punktem wyjścia dla rozstrzygnięcia o oddaleniu powództwa.
W przedmiotowej sprawie, co wynika z kategorycznych ustaleń poczynionych przez Sąd I instancji, które to ustalenia Sąd Okręgowy w pełni podziela, uszkodzenia, które powstały w samochodzie marki F. (...) stanowiącym własność powódki w dniu 2 stycznia 2013 roku, a nienaprawione do dnia kolejnej kolizji w dniu 10 lutego 2013 roku w świetle obowiązujących wymogów wykluczały możliwość użytkowania pojazdu po drogach publicznych. Wprawdzie pojazd ten z technologicznego punktu widzenia mógł się poruszać, ale z racji na zakres uszkodzeń w świetle przepisów ustawy z dnia z dnia 20 czerwca 1997 r. prawo o ruchu drogowym nie był pojazdem dopuszczonym do ruchu. Sama powódka przesłuchana w charakterze strony oświadczyła przy tym, że nie użytkowała pojazdu po zdarzeniu mającym miejsce w styczniu 2013 roku, a dopiero pierwszy raz wsiadła do niego w dniu 10 lutego 2013 roku, kiedy to doszło do wypadku. Jeśli zatem pojazd stanowiący własność A. G. (1) nie mógł być przez nią legalnie używany do poruszania się nim przed zdarzeniem szkodzącym z dnia 10 lutego 2013 roku i dodatkowo powódka faktycznie go nie użytkowała to brak jest podstaw do przyjęcia, że następcze wynajęcie przez nią pojazdu zastępczego i poniesione z tego tytułu koszty mieszczą się w doznanej przez powódkę szkodzie. Decyzję powódki o korzystania z samochodu zastępczego można jedynie traktować jako chęć zaspokojenia swoich potrzeb komunikacyjnych, które nie powstały jednak w wyniku zdarzenia z dnia 10 lutego 2013 roku, bowiem już przed tym zdarzeniem powódka nie mogła korzystać z samochodu F. (...) o nr rej. (...)PL. (...) przez A. G. (1) odszkodowania za pojazd zastępczy byłoby zatem możliwe wyłącznie w sytuacji wykazania, że przed zdarzeniem szkodzącym poszkodowana go użytkowała, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca, a dodatkowo z racji na zakres uszkodzeń pojazdu obiektywnie nie mogło mieć miejsca.
